Odzyskiwanie danych po sformatowaniu dysku – czy to jest możliwe?

Bardzo proste pytanie, odpowiedź nie jest już taka oczywista. W większości przypadków usłyszymy odpowiedź „jeśli dane nie zostały nadpisane, będzie je można odzyskać”. Jest to prawda, ale niekompletna. Podobnie jak w przypadku odzyskiwania skasowanych danych, na to jaką skuteczność uzyskamy w odzyskaniu danych po sformatowaniu dysku ma kilka czynników.

Sformatowałeś/aś dysk? – czego nie wolno robić!

Podstawowa zasada, na sformatowany nośnik nie wolno wgrywać żadnych nowych danych, nie wolno zapisywać odzyskiwanych danych na dysk, z którego są one odzyskiwane. Często powtarzane stwierdzenie – nadpisanych danych nie da się odzyskać – działa również w tym przypadku. Dosyć często zdarza się, że trafiają do nas klienci, którzy przez przypadek, jako przykład, sformatowali swoją kartę pamięci, po czym wykonali kilka, kilkanaście kilkadziesiąt nowych zdjęć. Czy można w tym przypadku odzyskać poprzednie zdjęcia? Tych nadpisanych nie. Gdyby była możliwość odzyskiwania danych „z warstwy z pod spodu” zapewne producenci wykorzystali by ten fakt do tworzenia nośników danych o większej pojemności. Zatem, będziemy mogli odzyskać jedynie zdjęcia, które nie zostały nadpisane. Jeśli mieliśmy 10 GB danych, a wgraliśmy 2 GB nowych, w teorii odzyskamy tylko 8 GB nie nadpisanych plików. Ponieważ dane na dysku w większości przypadków są zapisywane progresywnie od początku do końca nośnika, stracimy pliki, które zostały wgrane najwcześniej (jako pierwsze).

Jakiego programu użyć do odzyskiwania danych ze sformatowanej partycji?

Oczywiście musi to być program, który obsługuje system plików jakim sformatowany był dysk. Jeżeli chcemy odzyskiwać dane ze sformatowanej partycji NTFS, nasz program musi wspierać NTFS, jeśli chcemy odzyskać dane ze sformatowanej partycji FAT, musi wspierać FAT, dotyczy to każdego z systemu plików.

Czy użycie odpowiedniego programu jest gwarancją sukcesu w odzyskiwaniu danych ze sformatowanej partycji?

Niestety nie w każdym przypadku. W dużej mierze zależy to od sytemu plików, jakim sformatowana była partycja. W przypadku odzyskiwania danych ze sformatowanej partycji sytemu plików NTFS, raczej bez problemu powinniśmy dotrzeć do całości lub znacznej części naszej struktury folderów i sprawnych plików. Podobnie jak w przypadku odzyskiwania skasowanych danych, jedne programy poradzą sobie z tym trochę lepiej inne trochę gorzej. Jedne odtworzą poprawna strukturę, inne utworzą mnóstwo tzw. Lost Folderów. Trochę gorzej może wyglądać odzyskiwanie danych ze sformatowanych partycji FAT, używanych dosyć często w pendrive`ach i kartach pamięci. Formatowanie takiego nośnika zeruje tablicę alokacji plików (FAT – file allocation table). W praktyce oznacza to, że pliki, które są pofragmentowane (nie są w jednej całości) mogą zostać znalezione przez program do odzyskiwania danych, ale po ich odtworzeniu nie będą się otwierały lub otworzą się z błędami, ponieważ będą zawierały fragmenty innych plików. Istnieje szansa na odzyskanie niektórych pofragmentowanych plików, ale wymaga to już sporo wiedzy i pracy manualnej z edytorem hexadecymalnym. Zwolennicy Apple`a i Linuxa nie mają łatwego życia. Formatowanie partycji (HFS+, APFS Apple), (EXT2/3/4 Linux) zakłada nowy system plików, zerując stary. W praktyce dotarcie do starej struktury folderów i plików jest niewykonalne, a odzyskiwanie danych ze sformatowanych partycji Appla i Linuxa jest możliwe jedynie w trybie sygnaturowym wg typów plików.

Sformatowałem/am swój dysk w komputerze, aparacie fotograficznym, kamerze, czy jest jakaś różnica?

W komputerach systemy operacyjne oferują możliwość wykonanie pełnego lub szybkiego formatowania. Ten pierwszy w znakomitej większości przypadków wyzeruje nasz dysk co sprawi, że odzyskanie danych z tak sformatowanej partycji nie będzie możliwe. Szybki format, założy nam jedynie nowy system plików, nie dotykając obszaru danych. W aparatach fotograficznych i kamerach, nie mamy takiego wyboru. Większość popularnych kompaktów, wykona szybki format nośnika danych. Jeżeli jesteśmy posiadaczami droższych, półprofesjonalnych lub profesjonalnych rozwiązań musimy liczyć się z tym, że sformatowanie naszej karty spowoduje jej całkowite wyzerowanie. Przed odzyskiwaniem danych z dysków po formacie, warto sprawdzić dowolnym edytorem heksadecymalnym, czy przestrzeń adresowa nośnika danych nie jest wypełniona stałą wartością (najczęściej x00 lub xFF). Pozwoli nam to zaoszczędzić trochę czasu jaki jest potrzebny na przeskanowanie całego dysku, czy też karty pamięci, które mają coraz większe pojemności, a jeśli już to zrobiliśmy, da nam to wiedzę dlaczego nie odnajdujemy żadnych danych.

Sformatowany dysk SSD, czy da się odzyskać jakieś dane?

Dla użytkowników komputerów wyposażonych w dyski SSD nie mamy zbyt dobrych wieści, w 99,9 % nie. Odpowiedzialna za to jest funkcja TRIM, która zeruje obszar adresowy niewykorzystywany przez istniejące dane. Jeśli dane, które znajdowały się na sformatowanej partycji są dla nas bardzo ważne, nie zaszkodzi w celu sprawdzenia podjąć próbę ich odzyskania, ale szanse, że zostanie ona zakończona sukcesem jest bliska 0%.